بوم کسب و کار ابزاری است که به شما کمک میکند تا ایدههای بزرگی که برای راهاندازی یک کسب و کار موفق در سر دارید را به طور کامل و دقیق طراحی کنید. اگر یکی از آن دسته افرادی هستید که رویای ایجاد یک کسب و کار موفق با کمترین هزینه و بیشترین سوددهی را در ذهن دارید، مطالعه ادامه این مطلب از وب آنجل برای شما بسیار مفید خواهد بود. در این مقاله، روشهای استفاده از بوم کسب و کار برای راهاندازی و مدیریت کسب و کار با بهرهوری بالا را بررسی خواهیم کرد.
معرفی بوم مدل کسب و کار
بوم مدل کسب و کار که به آن اصطلاحاً Business Model Canvas گفته میشود، در واقع طرحوارهای است که نحوه شروع و تولید محصولات یک شرکت نوبنیاد، رساندن آن به دست مشتری و در نتیجه کسب درآمد را بیان میکند. بنابراین میتوان گفت بوم مدل کسب و کار نقشه رسیدن به موفقیت یک شرکت محسوب میشود. به زبان ساده بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) یک ابزار بصری ساده و کاربردی است که به شما کمک میکند تا تمام اجزای یک کسب و کار را در یک نگاه درک کنید و بر روی یک صفحه طراحی کنید. این ابزار توسط الکساندر استروالدر و ایو پیگنیور توسعه داده شده است و در کتاب “Business Model Generation” توضیح داده شده است.
بوم مدل کسب و کار یک ابزار مدیریتی به منظور تعریف و انتقال ایده یا مفهوم کسب و کار به مرحله سوددهی است. در این بوم، مدل راهاندازی کسب و کار بر پایه عناصر اصلی آن معرفی میشود. توجه داشته باشید خدمات و ایدههای هر شرکت با یکدیگر متفاوت است و بسته به این تفاوتها روشهای ارتباطی شرکت با مشتریان نیز متفاوت خواهد بود. بنابراین منابع مالی شرکتها و چگونگی رسیدن آنها به مرحله درآمدزایی با یکدیگر تفاوت دارد. همین مسئله موجب میشود بومهای مدل کسب و کار برای مشاغل مختلف متفاوت باشند، اما یک چهارچوب کلی مشخص و یکسان برای همه کسب و کارها وجود دارد که بومهای مدل کسب و کار به طور اختصاصی بر پایه این چارچوب طراحی میشوند.
بنابراین چنانچه یک شرکت بخواهد در کسب و کار خود موفق باشد، باید برای شرکت خود مدل کسب و کار مخصوص به خود را طراحی کند. چنانچه شرکتی از روی بوم مدل کسب و کار سایر شرکتهای موفق مانند گوگل، آمازون یا علی بابا کپی برداری نماید، در کار خود موفق نخواهد شد. پس کسب و کارهای جدید تنها باید از بومهای مدل کسب و کار شرکت های موفق ایده بگیرند و کپی برداری نکنند تا بتوانند به موفقیت برسند.
الکساندر استروالدر، نویسنده کتاب “Business Model Generation” میگوید: “بوم مدل کسب و کار یک زبان مشترک برای توصیف، تجسم، ارزیابی و تغییر مدلهای کسب و کار است. این ابزار کمک میکند تا به راحتی ایدههای خود را با دیگران به اشتراک بگذارید و همه را در یک صفحه قرار دهید.”
هدف از طراحی بوم مدل کسب و کار
استارتاپها و شرکتهای نوبنیاد با طراحی بوم مدل کسب و کار خود میتوانند سرمایهگذاران و شرکا را به سمت خود جذب نمایند و همچنین کار خود را به بهترین نحو ممکن به مشتریان معرفی کنند.
جذب سرمایهگذاران و شرکا: زمانی که یک شرکت تازهکار یک طرح جامع به عنوان بوم مدل کسب و کار ارائه میدهد، سرمایهگذاران بیشتری ترغیب به همکاری با این شرکت خواهند شد. این طرح جامع به وضوح نشان میدهد که شرکت چگونه قصد دارد محصولات و خدمات خود را به بازار عرضه کند و درآمدزایی کند. این اطلاعات برای سرمایهگذاران بسیار ارزشمند است زیرا آنها میتوانند بر اساس این اطلاعات تصمیمات سرمایهگذاری خود را بگیرند.
تمرکز بر عناصر محرک کسب و کار: یکی دیگر از اهداف طراحی بوم مدل کسب و کار، افزایش تمرکز بر روی عناصر محرک کسب و کار است. با طراحی یک بوم مدل کسب و کار، میتوان همه محرکهای تأثیرگذار در موفقیت شرکت را شناسایی و تحلیل کرد و به خوبی بر روی بالا بردن بازدهی آنها تمرکز نمود.
انعطافپذیری و تحلیل تاثیرات: بوم مدل کسب و کار به دلیل انعطافپذیری بالایی که دارد، به کارآفرینان این امکان را میدهد که روی کاغذ هر یک از عناصر محرک را تغییر داده و تأثیر آن بر کل فرآیند را بررسی کنند. این ویژگی به شرکتها کمک میکند تا پیش از اجرای تغییرات در دنیای واقعی، اثرات احتمالی آنها را شبیهسازی و تحلیل نمایند.
بنابراین، با طراحی بوم مدل کسب و کار، شرکتها میتوانند نه تنها برای جذب سرمایهگذاران و شرکا بلکه برای بهبود عملکرد و افزایش احتمال موفقیت کسب و کار خود گامهای مؤثری بردارند. این ابزار مدیریتی به شرکتها کمک میکند تا با دیدی جامع و یکپارچه به تمامی جنبههای کسب و کار خود بپردازند و بهترین استراتژیها را برای رسیدن به اهداف خود اتخاذ کنند. مقاله پیشنهادی درمورد جذب مشتری
موضوعات مطرح در بوم مدل کسب و کار
بوم مدل کسب و کار را میتوان به طور کلی به سه بخش مرکزی، چپ و راست تقسیم کرد. هر یک از این بخشها موضوعات خاصی را پوشش میدهند که برای درک بهتر عملکرد و ساختار کسب و کار ضروری هستند:
بخش مرکزی: ارزش آفرینی
بخش مرکزی بوم مدل کسب و کار شامل مباحث مرتبط با ارزش آفرینی و ارزش پیشنهادی کسب و کار است. این بخش به تعریف و توضیح محصولات و خدماتی میپردازد که کسب و کار شما ارائه میدهد و این محصولات و خدمات چگونه نیازهای مشتریان را برآورده میکنند. این بخش پاسخگوی این سوالات است که:
- کسب و کار شما چه سودی برای مشتریان دارد؟
- چه نیازی از مشتریان را تأمین میکند؟
- چرا مشتریان باید از شما خرید کنند؟
بخش سمت چپ: فضای هسته کسب و کار
بخش سمت چپ بوم مدل کسب و کار به مباحث مرتبط با فضای هسته کسب و کار میپردازد. این بخش شامل:
- منابع کلیدی: منابع اصلی مورد نیاز برای ارائه محصولات و خدمات.
- فعالیتهای کلیدی: فعالیتهای اصلی که باید انجام شوند تا کسب و کار بتواند ارزش پیشنهادی خود را ارائه دهد.
- شراکتهای کلیدی: شرکای اصلی که میتوانند در فعالیتهای کلیدی کسب و کار نقش ایفا کنند و بخشهایی از فعالیتهای شرکت را به آنها واگذار کرد.
- ساختار هزینه: هزینههای اصلی که برای اجرای مدل کسب و کار باید در نظر گرفته شود.
بخش سمت راست: مشتریان و ارتباطات
بخش سمت راست بوم مدل کسب و کار به مباحث مرتبط با مشتریان و چگونگی ارتباط با آنها میپردازد. این بخش شامل:
- بخش مشتریان: شناسایی گروههای مختلف مشتریان که کسب و کار شما به آنها خدمات میدهد.
- کانالها: مسیرهایی که از طریق آنها با مشتریان خود در ارتباط هستید و محصولات خود را به آنها ارائه میدهید.
- ارتباط با مشتری: روشهایی که برای جذب و حفظ مشتریان استفاده میکنید.
- جریانهای درآمدی: نحوه کسب درآمد از هر یک از بخشهای مشتری.
این بخشها معین میکنند که مشتریان کسب و کار چه کسانی هستند، کسب و کار شما چه سودی برای مشتریان دارد و چه نیازی از آنها را تأمین میکند. علاوه بر این، نحوه عرضه محصولات و خدمات شرکت به بازار و چگونگی روابط با مشتریان در راستای جذب مشتریان، حفظ آنها و افزایش تعداد مشتریان نیز در بوم مدل کسب و کار معرفی خواهد شد.
بوم مدل کسب و کار، ابزار قدرتمندی برای تعریف و انتقال ایدههای کسب و کار به مرحله سوددهی است. با استفاده از این ابزار، میتوان به طور جامع به تحلیل و بررسی تمامی جنبههای کسب و کار پرداخت و استراتژیهای مناسبی برای رسیدن به اهداف کسب و کار اتخاذ کرد. بوم مدل کسب و کار با ارائه یک چهارچوب مشخص، کمک میکند تا صاحبان کسب و کار بتوانند به طور موثری بر روی عناصر کلیدی کسب و کار خود تمرکز کرده و به موفقیت دست یابند.
اجزای بوم مدل کسب و کار
بوم مدل کسب و کار شامل ۹ بخش مجزا است که در ادامه هر یک از آنها به طور کامل معرفی خواهند شد:
بخش اول – بخش مشتریان
در این بخش، مشتریان و کاربران هدف بر اساس نیازها و ویژگیهای مختلف آنها دستهبندی میشوند. انواع بخشهای مشتریان شامل بازار انبوه، گوشه بازار، بازار بخشبندی شده، بازار متنوع و بازارهای چند وجهی میشود. به عنوان مثال، اگر شما کسب و کار اسنپ را داشته باشید، در بخش مشتریان مسافران و رانندگان قرار میگیرند. هر چه ویژگیهای در نظر گرفته شده برای مشتریان دقیقتر باشد، احتمال موفقیت کسب و کار بیشتر است.
- بازار انبوه: تمرکز بر یک گروه بزرگ از مشتریان با نیازها و مشکلات مشابه.
- گوشه بازار: تمرکز بر یک گروه کوچک و خاص از مشتریان.
- بازار بخشبندی شده: تقسیم مشتریان به چندین بخش با نیازها و ویژگیهای متفاوت.
- بازار متنوع: خدمت به چندین بخش مشتریان با نیازها و مشکلات مختلف.
- بازارهای چند وجهی: تمرکز بر دو یا چند بخش مشتری که وابسته به یکدیگر هستند.
بخش دوم – ارزش پیشنهادی
ارزش پیشنهادی (Value Proposition) در واقع میزان ارزشمندی که کسب و کار شما از دیدگاه مشتری ارائه میدهد را بیان میکند. این بخش میتواند شما را از سایر رقیبان متمایز کند و پاسخ به این سوال است که چرا باید مشتریان از کسب و کار شما استفاده نمایند. ارزش پیشنهادی شامل ویژگیها و مزایایی است که محصول یا خدمات شما را برای مشتری جذاب میکند.
عناصر کلیدی ارزش پیشنهادی:
-
تازگی خدمات: ارائه خدمات یا محصولات جدید و منحصر به فرد که بازار تاکنون مشاهده نکرده است.
- مثال: شرکت تسلا با ارائه خودروهای برقی با تکنولوژیهای پیشرفته و طراحی منحصر به فرد، تازگی خدمات خود را به بازار معرفی کرد.
-
نحوه عملکرد: کیفیت و کارایی بالای محصولات یا خدمات که نیازهای مشتریان را به بهترین شکل برآورده میکند.
- مثال: اپل با ارائه دستگاههای الکترونیکی با عملکرد بینظیر و ساده، تجربه کاربری فوقالعادهای را برای مشتریان خود فراهم میکند.
-
سفارشیسازی: امکان تنظیم محصولات یا خدمات بر اساس نیازهای خاص مشتریان.
- مثال: نایکی با ارائه قابلیت طراحی سفارشی کفشها توسط مشتریان، ارزش پیشنهادی خاصی را به بازار عرضه میکند.
-
برند: اهمیت و ارزش برند در چشم مشتریان که باعث ایجاد اعتماد و وفاداری میشود.
- مثال: برند کوکاکولا با داشتن یک تصویر قوی و مثبت در ذهن مشتریان، ارزش افزوده زیادی به محصولات خود میدهد.
-
کیفیت: ارائه محصولات یا خدمات با کیفیت بالا که نیازها و انتظارات مشتریان را برآورده میکند.
- مثال: مرسدس بنز با تولید خودروهای با کیفیت بالا و لوکس، ارزش پیشنهادی خود را از طریق کیفیت برتر ارائه میدهد.
-
قیمت: ارائه محصولات یا خدمات با قیمت مناسب که مشتریان توانایی خرید آنها را داشته باشند.
- مثال: برندهای خردهفروشی مثل والمارت با ارائه محصولات با قیمتهای پایین و مقرون به صرفه، مشتریان زیادی را جذب میکنند.
-
دسترسیپذیری: امکان دسترسی آسان و سریع به محصولات یا خدمات.
- مثال: اسنپ با ارائه سرویسهای حمل و نقل آنلاین و دسترسی سریع به تاکسیها، ارزش پیشنهادی خود را در قالب دسترسیپذیری بالا ارائه میدهد.
بنابراین، ارزش پیشنهادی باید نشان دهد که چرا مشتریان باید محصول یا خدمات شما را انتخاب کنند و چگونه نیازها و خواستههای آنها را بهتر از رقبا برآورده میکند. به عنوان مثال، برای کسب و کار اسنپ، ارائه یک ماشین در سریعترین زمان ممکن با پایینترین قیمت یک ارزش پیشنهادی محسوب میشود.
“بوم مدل کسب و کار یک چارچوب فوقالعاده برای درک و توسعه یک مدل کسب و کار است. این ابزار به کارآفرینان کمک میکند تا به سرعت نمونههای اولیه مدل کسب و کار خود را بسازند و آزمون کنند.” – استیو بلنک
بخش سوم – کانال توزیع
کانال توزیع (Distribution Channels) در واقع روش ارائه ارزشهای پیشنهادی به مشتریان است. این کانالها نقش مهمی در نحوه دسترسی مشتریان به محصولات و خدمات شما دارند و میتوانند تأثیر زیادی بر رضایت و تجربه مشتری داشته باشند.
انواع کانالهای توزیع:
-
کانالهای مستقیم: شرکتها میتوانند به طور مستقیم از طریق کانالهای خود محصولات و خدمات را به مشتریان ارائه دهند. این کانالها معمولاً شامل وبسایتها، فروشگاههای فیزیکی، و نرمافزارهای موبایل میشود.
- مثال: اپل با داشتن فروشگاههای فیزیکی و آنلاین خود، محصولاتش را به صورت مستقیم به مشتریان عرضه میکند.
-
کانالهای غیرمستقیم: در این روش، شرکتها از کانالهای شرکای تجاری برای توزیع محصولات و خدمات خود استفاده میکنند. این کانالها میتوانند شامل فروشگاههای خردهفروشی، توزیعکنندگان و نمایندگان فروش باشند.
- مثال: شرکتهای تولیدکننده مواد غذایی معمولاً از توزیعکنندگان و فروشگاههای خردهفروشی برای ارائه محصولات خود به مشتریان استفاده میکنند.
-
کانالهای ترکیبی: بسیاری از شرکتها از ترکیبی از کانالهای مستقیم و غیرمستقیم برای توزیع محصولات و خدمات خود استفاده میکنند تا دسترسی مشتریان به محصولاتشان را افزایش دهند.
- مثال: نایکی با داشتن فروشگاههای فیزیکی، وبسایت رسمی و همچنین همکاری با فروشگاههای خردهفروشی، محصولات خود را به روشهای مختلف به مشتریان ارائه میدهد.
مراحل کانال توزیع:
- آگاهی: مشتریان باید از وجود محصول یا خدمت شما آگاه شوند. این میتواند از طریق تبلیغات، بازاریابی محتوا و رسانههای اجتماعی انجام شود.
- ارزیابی: مشتریان باید بتوانند محصولات یا خدمات شما را ارزیابی کنند. این شامل بررسی اطلاعات در وبسایت، مشاهده نقد و بررسیها و مقایسه با محصولات مشابه است.
- خرید: مشتریان باید بتوانند به راحتی محصولات یا خدمات شما را خریداری کنند. این شامل فرایند خرید آسان و امن در وبسایتها و فروشگاهها است.
- تحویل: محصولات باید به موقع و به درستی به مشتریان تحویل داده شوند. این شامل مدیریت موجودی و حمل و نقل مؤثر است.
- پس از فروش: پس از فروش، پشتیبانی و خدمات پس از فروش نقش مهمی در حفظ مشتریان و افزایش رضایت آنها دارد.
مثال عملی:
فرض کنید شما یک کسب و کار آنلاین فروش لباس دارید. کانالهای توزیع شما میتوانند شامل:
- وبسایت: مشتریان میتوانند مستقیماً از وبسایت شما خرید کنند.
- شبکههای اجتماعی: از طریق اینستاگرام و فیسبوک محصولات خود را به نمایش بگذارید و فروش آنلاین را انجام دهید.
- پلتفرمهای بازار آنلاین: محصولات خود را در پلتفرمهایی مانند دیجیکالا یا آمازون قرار دهید تا از طریق این پلتفرمها به مشتریان بیشتری دسترسی داشته باشید.
- فروشگاههای فیزیکی: میتوانید محصولات خود را در فروشگاههای فیزیکی شرکای تجاری عرضه کنید.
کانالهای توزیع متنوع به شما کمک میکنند تا نیازهای مختلف مشتریان را برطرف کرده و دسترسی آنها به محصولاتتان را افزایش دهید.
بخش چهارم – ارتباط با مشتری
ارتباط با مشتری (Customer Relationship) یکی از اجزای حیاتی در هر کسب و کار است. نحوه ارتباط با مشتری نقش اساسی در جذب، حفظ و افزایش تعداد مشتریان دارد. در این بخش، کلیه فعالیتهایی که کسب و کار شما از زمان جذب مشتری تا ارائه خدمات پس از فروش انجام میدهد، مورد بررسی قرار میگیرد.
مراحل ارتباط با مشتری:
-
جذب مشتری:
- آگاهی بخشی: مشتریان باید از وجود شرکت و خدمات شما مطلع شوند. این امر میتواند از طریق تبلیغات، محتوای بازاریابی، رسانههای اجتماعی و سایر روشهای تبلیغاتی انجام شود.
- اولین تماس: ایجاد اولین تماس با مشتریان و ارائه اطلاعاتی که آنها را به خرید تشویق میکند. به عنوان مثال، ارائه تخفیفات ویژه برای اولین خرید یا ارسال نمونههای رایگان.
-
حفظ مشتری:
- ارائه خدمات عالی: پس از جذب مشتری، ارائه خدمات عالی برای حفظ و نگهداشتن آنها بسیار مهم است. این شامل پشتیبانی مشتریان، پاسخگویی سریع به سوالات و حل مشکلات آنها است.
- برنامههای وفاداری: ایجاد برنامههای وفاداری برای تشویق مشتریان به خرید مجدد. به عنوان مثال، ارائه امتیازات برای هر خرید که میتوانند برای تخفیفهای آینده استفاده شوند.
-
افزایش تعداد مشتریان:
- معرفی توسط مشتریان: جلب اعتماد مشتریان و تشویق آنها به معرفی شرکت به دیگران. مشتریان راضی میتوانند چندین مشتری جدید را از طریق معرفی به شرکت جذب کنند.
- بازاریابی ارجاعی: ایجاد برنامههای ارجاعی که مشتریان را تشویق میکند تا دوستان و خانواده خود را به خرید از شرکت ترغیب کنند. به عنوان مثال، ارائه تخفیف به مشتریانی که دوستان خود را معرفی میکنند.
مثالهای عملی:
- آمازون: آمازون با ارائه خدمات مشتری بینظیر، از جمله بازگشت آسان محصولات و پشتیبانی 24/7، توانسته است مشتریان خود را حفظ کرده و آنها را به مشتریان وفادار تبدیل کند.
- استارباکس: استارباکس با برنامه وفاداری خود که به مشتریان امتیازات ویژه و تخفیفهای اختصاصی ارائه میدهد، توانسته است ارتباط قوی با مشتریان خود برقرار کند و آنها را به خرید مجدد ترغیب کند.
فعالیتهای کلیدی در ارتباط با مشتری:
-
پشتیبانی مشتریان:
- ارائه خدمات پشتیبانی از طریق تلفن، ایمیل، چت آنلاین و رسانههای اجتماعی.
- حل سریع و مؤثر مشکلات مشتریان و پاسخگویی به سوالات آنها.
-
بازخورد و بهبود:
- جمعآوری بازخورد مشتریان و استفاده از آن برای بهبود محصولات و خدمات.
- انجام نظرسنجیها و تحقیقات بازار برای درک بهتر نیازها و انتظارات مشتریان.
-
ارتباطات منظم:
- ارسال خبرنامهها، ایمیلهای تبلیغاتی و اطلاعرسانی درباره محصولات جدید و تخفیفها.
- ایجاد محتوای مفید و جذاب در وبلاگ و رسانههای اجتماعی برای نگهداشتن مشتریان درگیر با برند.
ارتباط مؤثر با مشتریان نه تنها به جذب مشتریان جدید کمک میکند، بلکه برای حفظ و افزایش وفاداری مشتریان فعلی نیز ضروری است. با ایجاد یک استراتژی قوی برای ارتباط با مشتریان، کسب و کارها میتوانند تجربه مشتریان را بهبود بخشند و در نتیجه رشد و موفقیت خود را تضمین کنند.
بخش پنجم – جریان درآمد
جریان درآمد (Revenue Streams) مشخص میکند که درآمد شرکت شما از کجا تامین خواهد شد. با وجودی که این بخش در ابتدا ساده به نظر میرسد، اما یکی از مهمترین بخشهای راهاندازی یک بوم مدل کسب و کار است. جریانات درآمد تعیین میکنند که چگونه شرکت شما از ارزشهای پیشنهادی خود کسب درآمد خواهد کرد و میزان این درآمد چقدر خواهد بود.
روشهای مختلف جریان درآمدی:
-
فروش دارایی:
- توضیح: فروش مستقیم محصولات یا خدمات به مشتریان.
- مثال: فروش لوازم الکترونیکی در یک فروشگاه آنلاین مانند آمازون.
-
حق اشتراک:
- توضیح: دریافت مبلغی به صورت دورهای برای دسترسی به یک محصول یا خدمت.
- مثال: اشتراک ماهانه در سرویسهای پخش آنلاین مانند نتفلیکس یا اسپاتیفای.
-
اجاره یا قرض:
- توضیح: دریافت مبلغی برای استفاده موقت از یک دارایی.
- مثال: اجاره تجهیزات ساختمانی یا خودروهای اجارهای مانند زیپکار.
-
حق استفاده از مجوز:
- توضیح: دریافت مبلغی برای اجازه استفاده از داراییهای فکری یا محصولات شرکت.
- مثال: اعطای مجوز نرمافزار به شرکتهای دیگر توسط مایکروسافت.
-
حق کارگزاری:
- توضیح: دریافت کمیسیون یا درصدی از معاملات بین دو یا چند طرف.
- مثال: کمیسیون دریافت شده توسط وبسایتهای مسافرتی برای رزرو هتلها و پروازها.
-
تبلیغات:
- توضیح: دریافت مبلغی از شرکتهای دیگر برای نمایش تبلیغات در پلتفرم شما.
- مثال: درآمد گوگل از تبلیغات نمایش داده شده در نتایج جستجو و یوتیوب.
سوالات کلیدی در جریان درآمد:
- چگونه کسب و کار شما از ارزشهای پیشنهادی خود کسب درآمد میکند؟
- میزان این درآمد چقدر خواهد بود؟
- کدام یک از روشهای جریان درآمدی برای کسب و کار شما مناسبتر است؟
مثالهای عملی:
- نتفلیکس: از مدل حق اشتراک استفاده میکند، جایی که کاربران مبلغی را به صورت ماهانه یا سالانه پرداخت میکنند تا به محتوای ویدیویی دسترسی داشته باشند.
- اوبر: از مدل حق کارگزاری استفاده میکند، جایی که درصدی از هر سفر را به عنوان کمیسیون دریافت میکند.
- آمازون: از مدل فروش دارایی استفاده میکند، جایی که محصولات مختلف را به صورت مستقیم به مشتریان میفروشد.
اهمیت جریان درآمد:
جریان درآمد یکی از مهمترین بخشهای بوم مدل کسب و کار است زیرا:
- پایداری مالی: تعیین میکند که کسب و کار چگونه پایدار خواهد ماند و چگونه میتواند به رشد ادامه دهد.
- برنامهریزی مالی: به کسب و کار کمک میکند تا برنامهریزی مالی دقیقی انجام دهد و منابع مالی خود را بهینهسازی کند.
- ارزیابی عملکرد: امکان ارزیابی عملکرد کسب و کار و تشخیص نقاط قوت و ضعف را فراهم میکند.
بنابراین، انتخاب و تعریف دقیق جریانهای درآمدی برای موفقیت و پایداری هر کسب و کار ضروری است.
“بوم مدل کسب و کار نه تنها برای استارتاپها بلکه برای شرکتهای بزرگ نیز یک ابزار حیاتی است. این ابزار کمک میکند تا مدل کسب و کار فعلی خود را بازبینی کنید و در صورت نیاز تغییرات لازم را اعمال کنید.” – تیم کلارک
بخش ششم – منابع اصلی
منابع اصلی (Key Resources) شامل داراییها و منابعی است که برای ایجاد ارزش پیشنهادی، ارائه محصولات و خدمات، حفظ ارتباط با مشتریان و کسب درآمد ضروری هستند. این منابع جزو داراییهای اصلی شرکت به شمار میروند و میتوانند به چهار دستهی کلی تقسیم شوند: منابع فیزیکی، منابع دانشی، منابع انسانی و منابع مالی.
انواع منابع اصلی:
-
منابع فیزیکی:
- توضیح: این منابع شامل داراییهای ملموس شرکت هستند که برای تولید و ارائه محصولات و خدمات به کار میروند.
- مثالها: ساختمانها، تجهیزات، وسایل حمل و نقل، ماشینآلات، شبکههای توزیع.
- نمونه عملی: یک کارخانه تولیدی نیازمند ماشینآلات پیشرفته و فضای تولیدی مناسب برای تولید محصولات است.
-
منابع دانشی:
- توضیح: این منابع شامل اطلاعات و دانشهای تخصصی مورد نیاز برای ایجاد و ارائه محصولات و خدمات هستند.
- مثالها: دانش فنی، حق ثبت اختراع، برندها، بانکهای اطلاعاتی مشتری.
- نمونه عملی: شرکتهای فناوری نیازمند دانش تخصصی در زمینهی برنامهنویسی و توسعه نرمافزار، و همچنین دسترسی به اطلاعات مشتریان هستند.
-
منابع انسانی:
- توضیح: این منابع شامل نیروی کار و افرادی هستند که برای فعالیتهای مختلف شرکت ضروری هستند.
- مثالها: کارکنان خلاق، مدیران، کارشناسان فنی، تیمهای فروش و بازاریابی.
- نمونه عملی: شرکتهای تبلیغاتی نیازمند تیمهای خلاق و افرادی با تواناییهای منحصر به فرد در ایجاد کمپینهای تبلیغاتی جذاب هستند.
-
منابع مالی:
- توضیح: این منابع شامل داراییهای مالی شرکت هستند که برای تأمین سرمایهی لازم جهت اجرای برنامهها و پروژهها مورد استفاده قرار میگیرند.
- مثالها: بودجهها، اعتبارهای بانکی، مانده حسابهای بانکی.
- نمونه عملی: استارتاپها نیازمند سرمایهگذاریهای اولیه و تأمین منابع مالی برای توسعهی محصول و ورود به بازار هستند.
اهمیت منابع اصلی:
منابع اصلی نقش حیاتی در موفقیت و پایداری کسب و کار دارند زیرا:
- ایجاد ارزش: منابع اصلی به شرکتها کمک میکنند تا ارزشهای پیشنهادی خود را ایجاد و ارائه کنند.
- حفظ رقابتپذیری: با استفاده از منابع مناسب، شرکتها میتوانند در بازار رقابتی باقی بمانند و موقعیت خود را تقویت کنند.
- کارایی عملیات: منابع اصلی به بهبود کارایی و بهرهوری عملیات شرکت کمک میکنند.
مثالهای عملی:
- اپل: اپل دارای منابع فیزیکی (کارخانهها و فروشگاهها)، منابع دانشی (حق ثبت اختراعات و برند اپل)، منابع انسانی (تیمهای طراحی و مهندسی)، و منابع مالی (موجودی نقدی بالا) است که همه اینها به ایجاد و ارائهی محصولات با کیفیت بالا کمک میکنند.
- آمازون: آمازون با داشتن منابع فیزیکی (انبارها و شبکههای توزیع)، منابع دانشی (الگوریتمهای تحلیل دادهها و اطلاعات مشتریان)، منابع انسانی (تیمهای مدیریت و پشتیبانی)، و منابع مالی (بودجههای بازاریابی و توسعه) توانسته است به یکی از بزرگترین فروشگاههای آنلاین جهان تبدیل شود.
تعریف و مدیریت منابع اصلی به کسب و کارها کمک میکند تا بهصورت کارآمدتر عمل کرده و ارزش بیشتری برای مشتریان خود ایجاد کنند. انتخاب و بهرهبرداری هوشمندانه از منابع اصلی میتواند تفاوت بزرگی در موفقیت و رشد کسب و کار ایجاد کند.
بخش هفتم – فعالیتهای اصلی
فعالیتهای اصلی (Key Activities) شامل فعالیتهای کلیدی و حیاتی است که شرکت باید برای رسیدن به ارزش پیشنهادی خود انجام دهد. این فعالیتها باید به طور مستقیم با ارزش پیشنهادی شرکت مرتبط باشند و نقشی اساسی در تحقق اهداف شرکت ایفا کنند. فعالیتهای اصلی به شرکت هویت میبخشند و میتوانند شامل تولید، حل مسئله و مدیریت پلتفرمها و شبکهها باشند.
انواع فعالیتهای اصلی:
-
تولید:
- توضیح: شامل فرآیندهای تولید و تحویل محصولات با کیفیت بالا به مشتریان است.
- مثالها: تولید کالاهای مصرفی، تولید نرمافزار، تولید محتوا.
- نمونه عملی: یک شرکت تولیدی لوازم الکترونیکی باید به فعالیتهای تولید و آزمایش محصولات خود به منظور اطمینان از کیفیت بالا بپردازد.
-
حل مسئله:
- توضیح: شامل فعالیتهایی است که برای حل مسائل و مشکلات مشتریان انجام میشود.
- مثالها: ارائه خدمات مشاوره، پشتیبانی فنی، خدمات پس از فروش.
- نمونه عملی: یک شرکت ارائهدهنده خدمات مشاورهای باید تیمهای تخصصی برای حل مسائل و مشکلات مشتریان خود داشته باشد.
-
مدیریت پلتفرم و شبکه:
- توضیح: شامل مدیریت و نگهداری از پلتفرمها و شبکههای نرمافزاری و فیزیکی است که شرکت برای ارائه خدمات و محصولات خود به آنها نیاز دارد.
- مثالها: مدیریت وبسایت، نرمافزارهای موبایل، شبکههای توزیع.
- نمونه عملی: یک شرکت تجارت الکترونیک باید به مدیریت و بهبود مداوم پلتفرم آنلاین خود برای جذب و نگهداری مشتریان بپردازد.
اهمیت فعالیتهای اصلی:
فعالیتهای اصلی نقش حیاتی در موفقیت و تحقق ارزش پیشنهادی شرکت دارند زیرا:
- تحقق ارزش پیشنهادی: این فعالیتها مستقیماً با ارزش پیشنهادی شرکت مرتبط هستند و به تحقق آن کمک میکنند.
- افزایش کارایی: با تعریف و بهینهسازی فعالیتهای اصلی، شرکت میتواند کارایی و بهرهوری خود را افزایش دهد.
- تقویت هویت برند: فعالیتهای اصلی به شرکت هویت میبخشند و نقش مهمی در ایجاد و تقویت برند ایفا میکنند.
مثالهای عملی:
- آمازون: فعالیتهای اصلی آمازون شامل مدیریت پلتفرم آنلاین، مدیریت انبارها و شبکههای توزیع، و ارائه خدمات مشتریان است. این فعالیتها به آمازون کمک میکنند تا به عنوان یکی از بزرگترین فروشگاههای آنلاین جهان شناخته شود.
- تسلا: فعالیتهای اصلی تسلا شامل تحقیق و توسعه خودروهای الکتریکی، تولید باتریهای پیشرفته، و ایجاد شبکهای از ایستگاههای شارژ است. این فعالیتها به تسلا کمک میکنند تا در بازار خودروهای الکتریکی پیشرو باشد.
فعالیتهای اصلی نقش بسیار مهمی در موفقیت هر کسب و کار ایفا میکنند. با تعریف دقیق و بهینهسازی این فعالیتها، شرکتها میتوانند به تحقق ارزشهای پیشنهادی خود برسند و هویت قویتری برای برند خود ایجاد کنند.
بخش هشتم – شرکای کلیدی
شرکای کلیدی (Key Partners) شامل شریکهای تجاری مهم و استراتژیک یک شرکت هستند که در بهبود عملیات، کاهش ریسک، و تسهیل دسترسی به منابع و ارزشهای پیشنهادی نقش مهمی ایفا میکنند. این شرکا میتوانند از طریق سرمایهگذاریهای مشترک، تأمین منابع یا ارائه خدمات تخصصی به کسب و کار کمک کنند تا به اهداف خود برسد و عملیات خود را بهبود بخشد.
نقش شرکای کلیدی:
-
سرمایهگذاریهای مشترک:
- توضیح: شرکای کلیدی میتوانند از طریق سرمایهگذاریهای مشترک به شرکتها کمک کنند تا منابع مالی مورد نیاز برای اجرای پروژهها و توسعه کسب و کار را تأمین کنند.
- مثالها: یک استارتاپ تکنولوژی میتواند با یک شرکت سرمایهگذاری خطرپذیر همکاری کند تا منابع مالی لازم برای توسعه محصول جدید خود را تأمین کند.
-
کاهش ریسک و عدم قطعیت:
- توضیح: همکاری با شرکای کلیدی میتواند به کاهش ریسکها و عدم قطعیتهای مرتبط با فعالیتهای شرکت کمک کند. این شرکا میتوانند دانش و تجربه خود را به اشتراک بگذارند و راهکارهایی برای مدیریت ریسک ارائه دهند.
- مثالها: یک شرکت تولیدی ممکن است با یک شرکت تأمینکننده مواد اولیه همکاری کند تا ریسک نوسانات قیمت و تأمین مواد اولیه را کاهش دهد.
-
دسترسی به منابع:
- توضیح: شرکای کلیدی میتوانند دسترسی به منابع مهم و حیاتی را برای شرکت تسهیل کنند. این منابع میتوانند شامل منابع مالی، فنی، انسانی و دانشی باشند.
- مثالها: یک شرکت داروسازی ممکن است با یک دانشگاه یا مؤسسه تحقیقاتی همکاری کند تا به دانش و تخصص مورد نیاز برای توسعه داروهای جدید دسترسی پیدا کند.
-
تسهیل دسترسی به ارزشهای پیشنهادی:
- توضیح: شرکای کلیدی میتوانند به شرکتها کمک کنند تا به ارزشهای پیشنهادی خود دست یابند و آنها را به مشتریان ارائه دهند.
- مثالها: یک شرکت تجارت الکترونیک ممکن است با شرکتهای حمل و نقل و لجستیک همکاری کند تا محصولات خود را به سرعت و به موقع به دست مشتریان برساند.
مثالهای عملی:
- اپل و فاکسکان: اپل برای تولید محصولات خود با شرکت فاکسکان همکاری میکند. فاکسکان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان الکترونیک در جهان است و به اپل کمک میکند تا محصولات خود را با کیفیت بالا و در حجم انبوه تولید کند.
- گوگل و سامسونگ: گوگل و سامسونگ در توسعه و بهبود سیستمعامل اندروید همکاری نزدیکی دارند. این همکاری به هر دو شرکت کمک میکند تا محصولات بهتری ارائه دهند و سهم بازار خود را افزایش دهند.
اهمیت شرکای کلیدی:
شرکای کلیدی نقش بسیار مهمی در موفقیت و پایداری هر کسب و کار ایفا میکنند زیرا:
- تقویت عملیات: شرکای کلیدی میتوانند به بهبود عملیات و افزایش بهرهوری کمک کنند.
- کاهش ریسک: همکاری با شرکا میتواند به کاهش ریسکهای مرتبط با کسب و کار کمک کند.
- توسعه بازار: شرکای کلیدی میتوانند به شرکتها کمک کنند تا به بازارهای جدید دسترسی پیدا کنند و رشد کنند.
تعریف و مدیریت مؤثر شرکای کلیدی به کسب و کارها کمک میکند تا به اهداف خود دست یابند، ریسکها را مدیریت کنند و ارزشهای پیشنهادی خود را به مشتریان ارائه دهند. انتخاب و همکاری با شرکای مناسب میتواند تفاوت بزرگی در موفقیت و پایداری کسب و کار ایجاد کند.
بخش نهم – ساختار هزینهها:
ساختار هزینهها (Cost Structure) شامل تمام هزینههای ثابت و متغیری است که یک کسب و کار برای ارائه محصولات یا خدمات خود متحمل میشود. این هزینهها باید با ارزشهای پیشنهادی شرکت تطابق داشته باشند تا اطمینان حاصل شود که سود حاصل از فروش محصولات یا خدمات، تامینکننده هزینههای اصلی کسب و کار خواهد بود.
اجزای ساختار هزینهها:
-
هزینههای ثابت:
- توضیح: هزینههایی که با تغییر در حجم تولید یا فروش تغییر نمیکنند. این هزینهها معمولاً شامل هزینههای اجاره، حقوق کارکنان دائمی، بیمه و هزینههای مرتبط با زیرساختها میشود.
- مثالها: هزینه اجاره دفتر کار، حقوق مدیران و کارکنان دائمی، هزینههای نگهداری و تعمیرات.
-
هزینههای متغیر:
- توضیح: هزینههایی که با تغییر در حجم تولید یا فروش تغییر میکنند. این هزینهها معمولاً شامل هزینههای مواد اولیه، تولید، بستهبندی و حمل و نقل میشود.
- مثالها: هزینههای مواد اولیه برای تولید محصولات، هزینه بستهبندی و ارسال محصولات.
-
اقتصاد مقیاس (Economies of Scale):
- توضیح: کاهش هزینههای واحد تولید به دلیل افزایش حجم تولید. با افزایش تولید، هزینههای ثابت بر روی تعداد بیشتری از واحدها تقسیم میشود و هزینههای متغیر نیز بهینهتر میشود.
- مثالها: خرید عمده مواد اولیه با تخفیف، بهینهسازی فرآیندهای تولید.
-
اقتصاد محدوده (Economies of Scope):
- توضیح: کاهش هزینهها به دلیل تولید یا ارائه چندین محصول یا خدمت مرتبط. این نوع اقتصاد از تنوعبخشی به محصولات یا خدمات به دست میآید.
- مثالها: استفاده از تجهیزات و زیرساختهای مشترک برای تولید محصولات مختلف، تبلیغات مشترک برای چندین محصول.
اهمیت ساختار هزینهها:
-
تطابق با ارزشهای پیشنهادی:
- توضیح: ساختار هزینهها باید با ارزشهای پیشنهادی شرکت هماهنگ باشد تا سودآوری کسب و کار تضمین شود. هزینهها نباید بیشتر از درآمد حاصل از ارزشهای پیشنهادی باشد.
- مثالها: اگر یک شرکت به عنوان ارزش پیشنهادی خود کیفیت بالا و قیمت مناسب را مطرح کرده است، باید هزینههای تولید و تامین مواد اولیه را بهگونهای مدیریت کند که این ارزشها حفظ شوند.
-
ارزیابی سودآوری:
- توضیح: ساختار هزینهها به شرکتها کمک میکند تا سودآوری خود را ارزیابی کنند و نقاط ضعف و قوت هزینهها را شناسایی کنند. این ارزیابی به بهبود فرآیندهای هزینهبر و افزایش بهرهوری منجر میشود.
- مثالها: تحلیل نسبت هزینههای ثابت به متغیر و بهینهسازی ساختار هزینهها برای افزایش حاشیه سود.
مثالهای عملی:
-
شرکت تولیدی:
- هزینههای ثابت: اجاره کارخانه، حقوق مدیران و کارکنان دائمی، هزینههای نگهداری و بیمه.
- هزینههای متغیر: مواد اولیه، هزینههای انرژی برای تولید، هزینههای بستهبندی و حمل و نقل.
-
شرکت خدماتی:
- هزینههای ثابت: اجاره دفتر کار، حقوق کارکنان دائمی، هزینههای نرمافزارهای اداری.
- هزینههای متغیر: هزینههای مرتبط با ارائه خدمات به مشتریان، هزینههای ارتباطات و بازاریابی.
ساختار هزینهها نقش بسیار مهمی در تعیین سودآوری و پایداری یک کسب و کار دارد. با تحلیل دقیق هزینهها و تطابق آنها با ارزشهای پیشنهادی، شرکتها میتوانند هزینههای خود را بهینه کرده و سودآوری خود را افزایش دهند. همچنین، ارزیابی مداوم ساختار هزینهها به شناسایی فرصتهای بهبود و بهرهوری بیشتر کمک میکند.
نحوه تهیه بوم مدل کسب و کار
برای تهیه بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas) به چند ابزار ساده و همکاری گروهی نیاز دارید. این مراحل را دنبال کنید تا بتوانید یک بوم مدل کسب و کار کامل و کارآمد تهیه کنید:
ابزارهای مورد نیاز:
- تخته وایت برد
- کاغذ
- اینترنت
- خودکار و ماژیک
مراحل تهیه بوم مدل کسب و کار:
-
تشکیل تیم:
- برای تهیه بوم مدل کسب و کار، بهتر است به تنهایی اقدام نکنید. یک تیم متشکل از 3 تا 5 نفر افراد خلاق و با تجربه در حوزههای مختلف کسب و کار دور هم جمع کنید.
- نکته: تنوع در تیم میتواند به خلق ایدههای بیشتر و دیدگاههای متنوع کمک کند.
-
جمعآوری ایدهها:
- در یک جلسه بارش فکری، هر یک از اعضای تیم ایدههای خود را مطرح کنند. ایدههای مختلف بررسی و ارزیابی شود تا بهترین ایدهها شناسایی شوند.
- نکته: برای تسهیل این فرآیند، از تخته وایت برد برای یادداشتبرداری و دستهبندی ایدهها استفاده کنید.
-
تهیه نمونه اولیه بوم:
- یک نمونه اولیه و خام بوم مدل کسب و کار را از اینترنت دانلود و پرینت کنید. نمونه بوم مدل کسب و کار شامل 9 بخش اصلی است که باید تکمیل شوند.
- منابع: میتوانید از منابع معتبری مانند سایت Strategyzer یا کتابهای تخصصی در این زمینه استفاده کنید.
-
تکمیل بخشها:
- به ترتیب هر یک از خانههای بوم مدل کسب و کار را با اطلاعات و ایدههای جمعآوریشده پر کنید.
- نکته: هر بخش باید به دقت و با توجه به اهداف و استراتژیهای شرکت تکمیل شود.
بخشهای بوم مدل کسب و کار:
- بخش مشتریان: شناسایی و دستهبندی مشتریان هدف.
- ارزش پیشنهادی: تعیین ارزشها و مزایایی که شرکت به مشتریان ارائه میدهد.
- کانال توزیع: انتخاب کانالهای ارتباطی و توزیع محصولات به مشتریان.
- ارتباط با مشتری: نحوه جذب، حفظ و افزایش تعداد مشتریان.
- جریان درآمد: روشها و منابع درآمدی کسب و کار.
- منابع اصلی: شناسایی منابع کلیدی برای تحقق ارزشهای پیشنهادی.
- فعالیتهای اصلی: فعالیتهای کلیدی که برای ارائه ارزشهای پیشنهادی باید انجام شود.
- شرکای کلیدی: شرکای تجاری و همکاریهای استراتژیک.
- ساختار هزینهها: تعیین هزینههای ثابت و متغیر مرتبط با کسب و کار.
منابع و کتابهای راهنما:
- کتاب Business Model Generation نوشته الکساندر استروالدر و ایو پیگنیور یکی از منابع معتبر برای یادگیری و تکمیل بوم مدل کسب و کار است. در این کتاب تمامی بخشهای بوم مدل کسب و کار با ذکر مثالهای عملی توضیح داده شده است.
با پیروی از این مراحل و استفاده از ابزارها و منابع مناسب، میتوانید بوم مدل کسب و کار شرکت خود را به صورت کامل و دقیق تهیه کنید. این بوم به شما کمک میکند تا ایدههای کسب و کار خود را به شکلی منظم و قابل فهم برای دیگران منتقل کنید و همچنین برنامهریزی بهتری برای آینده کسب و کار خود داشته باشید.
نمونههای موفق بومهای مدل کسب و کار در ایران
در ایران، بومهای مدل کسب و کار دیجی کالا و اسنپ از جمله موفقترین بومهای مدل کسب و کار به شمار میروند. این دو شرکت با استفاده از بومهای مدل کسب و کار، توانستهاند به موفقیتهای چشمگیری دست پیدا کنند.
دیجیکالا: دیجیکالا با بهرهگیری از بوم مدل کسب و کار، موفق شده است تا به یکی از بزرگترین فروشگاههای آنلاین در ایران تبدیل شود. این شرکت با تمرکز بر مشتریان هدف، ایجاد ارزشهای پیشنهادی مناسب، استفاده از کانالهای توزیع موثر و حفظ ارتباط مناسب با مشتریان، توانسته است جایگاه ویژهای در بازار کسب کند.
اسنپ: اسنپ نیز با استفاده از بوم مدل کسب و کار، به عنوان یکی از برترین شرکتهای حمل و نقل آنلاین در ایران شناخته میشود. این شرکت با ارائه خدمات سریع و با کیفیت به مشتریان، استفاده از فناوریهای نوین و همکاری با شرکای تجاری مختلف، توانسته است به موفقیتهای بسیاری دست پیدا کند.
نکته مهم: توجه داشته باشید هرگز با کپیبرداری از یک بوم مدل کسب و کار موفق، نمیتوانید موفقیت شرکت خود را تضمین کنید. بلکه لازم است با مشاهده بومهای مدل کسب و کارهای موفق، ایده بگیرید و در نهایت ایده ویژه و ناب خود را در مدل کسب و کار مخصوص به خود، ارائه کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر و دیدن نمونههای کامل بوم مدل کسب و کار دیجیکالا و اسنپ، میتوانید به منابع مختلف اینترنتی مراجعه کنید و از تجربیات آنها بهرهمند شوید.
سخن پایانی
امروزه افراد زیادی ادعا میکنند که ایدههای بزرگی برای راهاندازی یک کسب و کار موفق در سر دارند، اما تنها داشتن ایده بزرگ عامل موفقیت یک کسب و کار نیست. نوشتن یک بوم مدل کسب و کار برای روشن کردن مسیر در راهاندازی یک کسب و کار موفق و رسیدن آن به سوددهی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب بخشهای مهم بوم مدل کسب و کار معرفی شد. با این امید که بتوانید از آن برای رساندن ایدههای بزرگ خود به مرحله کسب و کار و سوددهی استفاده کنید.
به خاطر داشته باشید؛ ما هیچوقت با کمبود ایدههای بزرگ مواجه نیستیم، اما با کمبود شهامت لازم برای اجرا کردن آنها مواجهیم. – حامد مهدی زاده
بوم مدل کسب و کار ابزار قدرتمندی است که به شما کمک میکند تا بهطور دقیق و روشن تمامی جنبههای کسب و کار خود را برنامهریزی کنید و از این طریق شانس موفقیت خود را افزایش دهید. به یاد داشته باشید که موفقیت در کسب و کار نیازمند تحلیل دقیق، برنامهریزی استراتژیک و اجرای موثر است. امیدواریم با استفاده از این راهنما بتوانید کسب و کار خود را به بهترین نحو ممکن راهاندازی کنید و به نتایج مطلوب دست یابید.
برای مشاوره برندینگ و خدمات دیجیتال مارکتینگ همین حالا با ما تماس بگیرید
برای موفقیت در کسب و کار به برندینگ و بازاریابی هردو نیاز خواهید داشت. آژانس دیجیتـال مارکتینگ وب آنجل، با بیش از 15سال تجربه مرتبط و مشاوره دادن به کسب و کارهای بزرگ و کوچک زیادی، خدمات برندسازی و مشاوره برندینگ و کـسب و کار را با بالاترین کیفیت به شما ارائه می دهد.